Sống khỏe cùng BVXA – Kỳ 24: Hút thuốc lá – kết bạn cùng thần chết

Khoa: Sống khỏe cùng BVXA
Tác giả:

Hút thuốc gây tử vong và tàn tật. So sánh với các nguy cơ khác, nguy cơ tử vong sớm so hút thuốc lá là rất cao. Một nửa những người thường xuyên hút thuốc bị chết sớm do sử dụng thuốc lá và một nửa trong số này chết ở độ tuổi trung niên, mất khoảng từ 15 năm đến 20 năm của cuộc sống. Sử dụng thuốc lá là nguyên nhân của hơn 6 triệu ca tử vong hàng năm trên toàn thế giới.

Việt Nam nằm trong nhóm 15 nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất thế giới. Theo Điều tra toàn cầu về sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành năm 2010, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới là 47,4% (trung bình hai nam giới có một người hút thuốc), ở nữ giới là 1,4%. Tỷ lệ hút thuốc lá cao đã gây ra các tác hại rất lớn về mặt sức khỏe và kinh tế tại Việt Nam. Mỗi năm tại Việt Nam có khoảng 40.000 người tử vong do các bệnh -liên quan đến thuốc lá. Nếu Việt Nam không thực hiện ngay các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả, con số này sẽ tăng lên thành 70.000 ca/năm vào năm 2030.

Có bằng chứng rõ ràng rằng đa số người hút thuốc khi mới bắt đầu hút đã không nhận thức được đầy đủ những rủi ro về bệnh tật và tử vong sớm do việc sử dụng thuốc lá cũng như đánh giá thấp nguy cơ nghiện nicotine trong khói thuốc. Vì vậy, hưởng ứng Tuần lễ Quốc gia phòng không thuốc lá (25-31/5/2016) và ngày Thế giới không thuốc lá (31/5), với mong muốn góp phần ngăn ngừa, giảm tỷ lệ hút thuốc, BVXA xin gởi đến các bạn thông tin về tác hại của thuốc lá trong chuyên mục của tuần này.

I. KHÁI NIỆM THUỐC LÁ

Thuốc lá là sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá, được chế biến dưới dạng thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác

Nguyên liệu thuốc lá là lá thuốc lá dưới dạng rời, tấm đã sơ chế tách cọng, sợi thuốc lá, cọng thuốc lá và nguyên liệu thay thế khác dùng để sản xuất thuốc lá.

II. CÁC THÀNH PHẦN ĐỘC HẠI TRONG KHÓI THUỐC LÁ.

Theo báo cáo mới nhất của Tổng hội Y sĩ Hoa kỳ năm 2010, con số các chất độc trong khói thuốc được tìm thấy là 7.000 chất. Trong đó những chất cực kỳ độc hại nổi bật như:

* Nicotine

Nicotine là một chất gây nghiện chủ yếu trong thuốc lá, được hấp thụ vào máu và ảnh hưởng đến não bộ trong khoảng 10 giây sau khi hút vào. Sau mỗi lần hít một hơi thuốc lá, Nicotine gây tăng nhịp đập của tim, co thắt mạch máu ở tim, tăng mạch và huyết áp.

Cơ quan Kiểm soát Dược và thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) xếp nicotine vào nhóm các chất có tính chất dược lý gây nghiện mạnh, tương tự như các chất ma tuý như Heroin và Cocain. Nicotin được sử dụng ở liều thấp, tạo ra sự sảng khoái nhẹ nhàng, làm dịu cơn đói và bớt mệt mỏi. Tuy nhiên, nếu dùng lâu dài sẽ gây lệ thuộc và độc hại cho cơ thể: Khi nồng độ Nicotine trong cơ thể giảm xuống, người hút thuốc sẽ cảm thấy bứt rứt, căng thẳng; không tập trung được; buồn bã, lo lắng; rối loạn giấc ngủ.. vì vậy để có sự thoải mái, người hút thuốc phải hút điếu thuốc tiếp theo. Dùng nicotine ở liều cao có thể gây chết người.

* Hắc ín (Tar)

Nhựa thuốc lá chính là sản phẩm của sự cô đặc khói thuốc, có màu đen và quánh giống như nhựa đường. Trong nhựa thuốc lá chứa hàng ngàn chất hoá học trong đó có các chất độc và chất gây ung thư. Khi khói thuốc được hít vào phổi, các chất nhựa lắng đọng và bám vào các khoang chứa khí của phổi. Chúng làm bất hoạt các tế bào lông chuyển của niêm mạc hô hấp. Đồng thời các hóa chất độc trong khói thuốc sẽ tấn công vào tế bào tại đường hô hấp và toàn bộ cơ thể.

* Carbon monoxide (khí CO)

Khí CO trong khói thuốc lá khi hấp thụ vào máu sẽ gắn với hemoglobine làm giảm khả năng vận chuyển oxy của hồng cầu vì vậy làm giảm lượng oxy trong máu. Khí CO trong máu góp phần hình thành các mảng xơ vữa động mạch và ảnh hưởng xấu đến sự tăng trưởng và điều chỉnh cơ thể, từ đó gây ra bệnh tim, đột quỵ và các vấn đề tuần hoàn khác.

* Benzene :

Là một chất gây ung thư được tìm thấy trong khói của dầu khí hay trong thuốc trừ sâu bọ. Chất này có nồng độ rất cao trong khói thuốc lá.

* Nitrosamines:

Là một chất gây ung thư rất mạnh có nhiều trong khói thuốc và cả trong các sản phẩm thuốc lá không khói.

* Ammonia

Là một chất được sử dụng trong thuốc kích thich tăng trưởng và trong các sản phẩm tẩy rửa. Trong sản xuất thuốc lá, chất này được sử dụng để tăng cường tác động gây nghiện của Nicotine.

* Formaldehyde

Dung dịch dùng trong ướp xác, và nó cũng có nhiều trong khói thuốc. Chất này gây kích thích mũi, họng và mắt của người hút thuốc khi hít phải khói thuốc lá.

III. CÁC BỆNH DO HÚT THUỐC LÁ CHỦ ĐỘNG:

Hút thuốc là sự thiêu đốt không hoàn toàn các sợi thuốc lá trải qua hai giai đoạn:

Giai đoạn hút thuốc lá chủ động, xảy ra khi người nghiện hít khói thuốc lá vào cơ thể mình.
Giai đoạn hút thuốc lá thụ động, Những người có mặt xung quanh sẽ hít phải lượng khói thừa mà người hút thải ra.

Hút thuốc lá chủ động có nhiều nguy cơ mắc các bệnh rất nguy hiểm:

A. Bệnh ung thư: Trong thuốc lá có nhiều hoạt chất gây ung thư, người hút thuốc lá có nguy cơ cao mắc các bệnh:

Ung thư phổi
Ung thư thanh quản
Ung thư hầu, miệng
Ung thư thực quản
Ung thư tuỵ
Ung thư bàng quang và ung thư thận
Ung thư cổ tử cung
Ung thư dạ dày

B. Bệnh tim mạch: Từ năm 1940, các nhà khoa học đã phát hiện mối liên hệ giữa hút thuốc lá và nguy cơ bị bệnh tim mạch, dù hút một vài điếu thuốc trong ngày cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim này. Mối liên quan chặt chẽ giữa hút thuốc lá và bệnh tim mạch không chỉ thấy ở cả 2 giới, trong người trẻ và người già mà còn thấy ở tất cả các chủng tộc. Những bệnh về tim mạch mà người hút thuốc có nguy cơ mắc cao là:

Xơ vữa động mạch
Bệnh mạch vành
Bệnh mạch máu não
Cao huyết áp

C. Bệnh hô hấp: Khói thuốc với hơn 7000 chất độc hại được người sử dụng hít qua đường hô hấp, tại đây, các chất độc hại gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ hô hấp. Các bệnh hô hấp người hút thuốc dễ mắc phải:

Suy giảm chức năng của phổi.
Các bệnh hô hấp cấp tính: viêm phổi, cúm…
Các bệnh hô hấp mãn tính: phổi tắc nghẽn mãn tính, hen, viêm đường hô hấp

D. Ảnh hưởng sức khỏe sinh sản:

1. Hút thuốc lá làm giảm khả năng sinh sản ở nam giới: hút thuốc làm giảm lượng tinh trùng, giảm khả năng di chuyển của tinh trùng, giảm khả năng phóng tinh của nam giới, tăng bạch cầu trong tinh trùng. Thậm chí, nghiện thuốc lâu năm có thể dẫn tới chứng liệt dương hoặc ảnh hưởng khả năng cương cứng.

2. Hút thuốc lá ảnh hưởng tới khả năng sinh sản ở nữ giới: hút thuốc làm giảm khả năng thụ thai do tổn thương noãn bào và rối loạn các hóc-môn, hút thuốc còn làm rối loạn vòi trứng, tăng khả năng sẩy thai tự phát và thai dị dạng.

IV. CÁC BỆNH DO HÚT THUỐC LÁ THỤ ĐỘNG.

A. Tác hại của hút thuốc thụ động đối với trẻ em:

Hút thuốc thụ động đặc biệt nguy hiểm cho trẻ em vì phổi của trẻ chưa phát triển hoàn thiện và nhạy cảm hơn với các chất kích thích và chất độc trong khói thuốc. Trẻ có bố mẹ hút thuốc sẽ bị giảm các chức năng của phổi và dễ gặp các vấn đề sức khoẻ. Hút thuốc thụ động ở trẻ em có thể gây viêm đường hô hấp, hen, viêm tai giữa, đột tử ở trẻ sơ sinh (SID), kém phát triển chức năng phổi và làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại bệnh khác

B. Tác hại của hút thuốc thụ động đối với người lớn:

Ở Việt Nam và nhiều nước khác trên thế giới hút thuốc lá là thói quen của nam giới, chính vì điều đó làm phụ nữ và trẻ em phần lớn trở thành người hút thuốc thụ động. Ở người lớn hút thuốc thụ động gây ung thư phổi, các bệnh về tim mạch, bệnh động mạch vành, xơ vữa động mạch, gây các triệu chứng kích thích đường hô hấp.

V. LỢI ÍCH CỦA VIỆC BỎ THUỐC LÁ

A. Giảm nguy cơ mắc các bệnh do thuôc lá gây ra: Nguy cơ mắc các bệnh do sử dụng thuốc gây ra giảm đáng kể, bắt đầu từ khi ngừng không sử dụng thuốc. Đối với hầu hết những người bỏ thuốc sau 5 năm nguy cơ bị các bệnh gần như giảm bằng so với những người không sử dụng thuốc.

B. Lợi ích của bỏ thuốc đối với người bệnh

Bỏ thuốc lá mang lại lợi ích lớn đối với bệnh nhân bị bệnh. Trong hầu hết các trường hợp, nếu tiếp tục hút thuốc sẽ làm tăng nhanh mức độ trầm trọng của bệnh như hen, ung thư, và bệnh tim. Bỏ thuốc mang lại nhiều lợi ích như sau:

Giảm đáng kể nguy cơ bị nhồi máu cơ tim và đột quy
Giảm tỷ lệ bệnh phát nặng hơn, và làm tăng sự thành công trong các ca – phẫu thuật chữa bệnh ở các bệnh mạch vành
Giảm tỷ lệ suy giảm chức năng phổi và giảm ho đối với người bị bệnh -viêm phế quản mãn tính. ở những người trẻ mới hút thuốc, chức năng hoạt động của phổi sẽ tăng khi bỏ thuốc.

Tóm lại, vì chính sức khỏe của bạn và những người thân yêu – hãy nói không với thuốc lá.

———————

Tài liệu tham khảo:

GÁNH NẶNG BỆNH TẬT VÀ TỔN THẤT KINH TẾ CỦA VIỆC SỬ DỤNG THUỐC LÁ – Chủ biên PGS. TS Lương Ngọc Khuê. Chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế (VINACOSH)