Sống khỏe cùng BVXA – Kỳ 26: Bệnh dại – 100% bệnh nhân tử vong khi đã lên cơn dại.
Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong năm 2015 cả nước đã có 394.189 người bị chó cắn phải đi tiêm phòng dại và đã có 78 người lên cơn dại chết tại 29 tỉnh, thành phố.
Tại Việt Nam, bệnh dại lưu hành ở nhiều địa phương, nguồn bệnh chính là chó, bệnh thường tăng cao ở mùa nắng nóng từ tháng 5 đến tháng 8 hằng năm. Đây là một bệnh nguy hiểm, khi đã lên cơn dại thì tỷ lệ tử vong gần như 100%. Trong chuyên mục hôm nay, thạc sĩ bác sĩ Huỳnh Công Chánh – Trưởng khoa Cấp cứu BVXA sẽ tư vấn cho chúng ta các kiến thức về bệnh dại.
1. Thưa bác sĩ, bệnh dại là gì và bệnh này biểu hiện như thế nào ạ?
Kính thưa các bạn, bệnh dại là bệnh viêm não cấp tính do vi-rút, lây truyền từ động vật sang người, chủ yếu là qua vết cắn của động vật mắc bệnh. Bệnh lưu hành ở các nước thuộc khu vực châu Á và châu Phi. Tại Việt Nam, bệnh dại lưu hành ở nhiều địa phương, nguồn bệnh chính là chó, bệnh thường tăng cao ở mùa nắng nóng từ tháng 5 đến tháng 8 hằng năm.
Các biểu hiện lâm sàng của bệnh dại trên người là sợ nước, sợ gió, co giật, liệt và dẫn đến tử vong. Khi đã lên cơn dại thì tỷ lệ tử vong gần như 100% đối với cả người và động vật.
Tuy vậy, bệnh dại trên người có thể phòng và điều trị dự phòng bằng vắc-xin và kháng huyết thanh dại. Tiêm vắc-xin dại cho cả người và chó là biện pháp hiệu quả để phòng và chống bệnh dại.
Các biểu hiện lâm sàng của bệnh dại trên người là sợ nước, sợ gió, co giật, liệt và dẫn đến tử vong. Khi đã lên cơn dại thì tỷ lệ tử vong gần như 100% đối với cả người và động vật.
2. Bác sĩ có thể cho biết bệnh dại lây truyền qua con đường nào?
Bệnh dại được lây truyền chủ yếu qua vết cắn hoặc vết cào, liếm của động vật bị dại lên trên da bị tổn thương.
Ngoài ra, vi-rút dại có thể lây truyền từ người sang người qua cấy ghép mô, phủ tạng, và vết cắn, hoặc tiếp xúc với chất tiết của bệnh nhân bị dại cũng đã được báo cáo. Cũng có các đường lây truyền khác hiếm gặp hơn như lây truyền qua niêm mạc do tiếp xúc hoặc hít phải không khí, vật nhỏ chứa vi-rút dại trong hang dơi hoặc tai nạn phòng thí nghiệm.
3. Vậy thì những loài động vật nào có thể lây bệnh dại cho người thưa bác sĩ?
Các động vật có thể lây bệnh dại cho người là những động vật có mang vi-rút dại. Ổ chứa vi-rút dại trong thiên nhiên là động vật có vú, máu nóng như là: chó sói, chó rừng, chó nhà, mèo, chồn, cáo và các động vật có vú khác.
Ở châu Mỹ, châu Âu thì còn thấy có ổ chứa ở loài dơi.
Ở Việt Nam, chó là nguồn lây bệnh dại chủ yếu, kế đến là mèo.
4. Bác sĩ có thể cho biết về thời gian từ khi bị chó cắn đến lúc phát bệnh?
Thời gian từ khi bị chó cắn đến khi phát bệnh trong y học gọi là thời kỳ ủ bệnh. Thời gian này thông thường là 1-3 tháng, sau khi chó cắn hoặc liếm, hiếm khi có trường hợp thời gian ủ bệnh dưới 9 ngày hoặc kéo dài đến vài năm.
Thời gian ủ bệnh phụ thuộc vào tình trạng nặng nhẹ của vết cắn, vị trí của vết cắn, liên quan đến nơi nhiều thần kinh hoặc khoảng cách từ vết cắn đến não, số lượng vi-rút xâm nhập. Vết cắn càng nặng, càng gần thần kinh trung ương thì thời gian ủ bệnh càng ngắn.
5. Chó hay mèo nghi dại thường có những biểu hiện gì thưa bác sĩ?
Chó nghi dại thường có những biểu hiện ở 2 thể là thể điên cuồng và thể bại liệt. Đôi khi chó có cả 2 thể này xen kẽ với nhau, thời gian đầu có biểu hiện điên cuồng, bị kích động, rồi sau đó chuyển sang dạng ức chế và bại liệt.
Thể điên cuồng chỉ chiếm khoảng 1/4 các trường hợp là chó bị kích động mạnh, cắn, sủa người lại dữ dội, quá vồ vập khi chủ gọi, chỉ cần có tiếng động nhẹ cũng nhảy lên sủa từng hồi dài dữ tợn, điên cuồng. Hai ba ngày sau phát bệnh, con vật bỏ nhà ra đi và thường không trở về. Trên đường đi, gặp vật gì lạ nó cũng cắn gặm, ăn bừa bãi, tấn công chó khác và kể cả người. Sau đó chó sẽ bị liệt cơ hô hấp do kiệt sức vì không ăn uống được.
Thể bại liệt là con vật có thể bị bại liệt một phần cơ thể, nữa người hoặc 2 chân sau. Thường là liệt ở cơ hàm, do đó chúng ta thấy nước dãi chảy ròng ròng, con vật không cắn, không sủa mà chỉ gầm gừ trong họng. Đối với chó con, các triệu chứng dại thường không điển hình. Nhưng tất cả những con chó bị mắc bệnh dại đều chết trong vòng 10 ngày, kể từ khi có triệu chứng dại đầu tiên.
Mèo ít bị dại hơn chó, bệnh dại ở mèo cũng tiến triển như ở chó, dạng điển hình của mèo là thường hay nấp vào chỗ vắng, hoặc kêu bồn chồn như động dục, khi người chạm vào thì nó cắn.
Chó nghi dại thường có những biểu hiện ở 2 thể là thể điên cuồng và thể bại liệt.
6. Thưa bác sĩ, tại sao khi bị chó cắn thì mình phải theo dõi chó và mình theo dõi trong thời gian bao lâu ạ?
Như đã nói trên, khi bị chó bị dại cắn hoặc liếm thì mới có khả năng gây bệnh. Còn những chó không bị dại thì sẽ không có vi-rút dại, nên sẽ không lây truyền bệnh dại.
Thời kì lây truyền của chó nhà thường là 3-7 ngày trước khi chó có triệu chứng dại và trong suốt thời kì phát bệnh. Vì vậy thời gian quan sát chó tối đa là 10 ngày thì chúng ta có thể biết được chó có bệnh dại hay không.
7. Việc sơ cấp cứu, xử lý vết thương ban đầu là khá quan trọng, vậy bác sĩ có thể cho biết cách xử trí khi bị chó cắn?
Khi bị chó cắn thì việc đầu tiên là chúng ta cần xử lý vết thương. Cách xử lý như sau: chúng ta xối rửa thật kỹ các vết cắn, cào trong 15 phút với nước và xà phòng, hoặc nước sạch; sau đó sát khuẩn bằng cồn 45-70 độ hoặc cồn iot để làm giảm thiểu số lượng vi-rút dại tại vết cắn. Có thể sử dụng các chất khử trùng thông thường như là rượu, cồn, xà phòng các loại, dầu gội, dầu tắm để rửa vết thương ngay sau khi bị cắn.
Chú ý chúng ta không làm dập nát thêm vết thương hoặc làm tổn thương rộng hơn, tránh khâu kín ngay vết thương. Trường hợp bắt buộc phải khâu thì nên trì hoãn khâu vết thường từ sau vài giờ đến 3 ngày. Và nếu phải khâu thì chúng ta khâu ngắt quãng, bỏ mũi sau khi đã phong bế huyết thanh kháng dại vào tất cả các vết thương.
Xối rửa thật kỹ các vết cắn, cào trong 15 phút với nước và xà phòng,sau đó sát khuẩn bằng cồn 45-70 độ hoặc cồn iot để làm giảm thiểu số lượng vi-rút dại tại vết cắn.
8. Thưa bác sĩ, có khá nhiều người thắc mắc: khi bị chó nhà cắn vào tay, mà trước đó chó đã được tiêm ngừa, thì có cần tiêm ngừa dại lại hay không?
Khi bạn bị chó cắn vào tay, tức là có chảy máu thì xếp trên phân độ vết thương trong điều trị dự phòng thì vết thương của bạn được xếp vào độ 3. Khi được xếp vào độ 3 thì cần phải tiêm kháng dại và vắc-xin ngừa dại ngay lập tức.
Ở đây bạn có nhắc là chó đã được tiêm ngừa thì vẫn phải chích, vì chúng ta chưa biết được liều ngừa của chó có đạt hay không. Do đó, chúng ta vẫn phải tiêm ngừa huyết thanh và vắc-xin kháng dại, cho dù chó của bạn đã được chích ngừa trước đó.
9. Thưa bác sĩ, hiện nay có nhiều người khá nghi ngại tính an toàn của các vắc xin, vậy vắc-xin và huyết thanh kháng dại có an toàn không và có tác dụng phụ gì không ạ?
Với công nghệ hiện đại hiện tại thì việc chế tạo vắc-xin và huyết thanh kháng dại là hầu như an toàn cho tất cả mọi lứa tuổi. Vì vậy, nếu nghi ngờ chó dại cắn thì chắc chắn bạn cần phải tiêm ngừa vắc-xin và huyết thanh kháng dại. Cần phải nhắc lại rằng bệnh dại khi đã phát ra thì khả năng tử vong là gần như 100%.
Cũng giống như các loại hợp chất khác, một số dược phẩm này cũng có thể gây ra những tác dụng phụ, không mong muốn. Phản ứng nhẹ thì gây đau, quầng đỏ, sưng, ngứa, nốt cứng tại nơi tiêm; các phản ứng toàn thân có thể gây sốt vừa, run rẩy, ngất, đau đầu, suy nhược, chóng mặt, đau khớp đau cơ, hoặc rối loạn dạ dày, ruột. Trường hợp ngoại lệ rất hiếm gặp là có thể gây sốc phản vệ, mề đay, ban đỏ.
10. Vậy bác sĩ có thể cho biết có trường hợp nào chó cắn mà không cần phải tiêm ngừa hay không?
Như trên đã nói, chỉ khi nào bị chó nghi dại cắn thì mới phải tiêm ngừa. Tuy nhiên, khi bạn bị chó cắn thì xét trên phân độ vết thương về điều trị dự phòng thì được xếp vào độ 2 hoặc độ 3, với phân độ này thì bạn chắc chắn cần phải tiêm ngừa vì không biết chó có bị dại hay không.
Tùy vào sang thương cụ thể và tình trạng chó mà cách tiêm ngừa có khác nhau. Nên khi bị chó cắn thì nên đến bệnh viện khám, để được điều trị và hướng dẫn tiêm ngừa một cách phù hợp.
Nếu nghi ngờ bị chó dại cắn thì chắc chắn bạn cần phải tiêm ngừa vắc-xin và huyết thanh kháng dại. Tại BVXA có đầy đủ các loại vắc-xin và huyết thanh kháng dại.
11. Thưa bác sĩ, bệnh dại được phòng chống như thế nào ạ?
Như đã nói trên, bệnh dại khi đã phát ra thì khả năng tử vong là gần như 100%, vì vậy chúng ta cần phải phòng chống bệnh dại.
Để phòng chống bệnh dại thì điều đầu tiên chúng ta phải tuyên truyền đến từng hộ dân tính chất nguy hiểm của bệnh dại. Các biện pháp phòng chống bệnh dại trước và sau khi bị phơi nhiễm (phơi nhiễm ở đây tức là bị chó cắn vào người hoặc động vật):
– Chúng ta cần tuyên truyền, vận động các tổ chức, cá nhân buôn bán giết mổ, vận chuyển kinh doanh chó mèo trong từng thôn xóm, xã phường, thực hiện tốt các biện pháp quản lý và phòng bệnh trên đàn chó nuôi theo hướng dẫn của cán bộ thú y.
– Chúng ta cam kết thực hiện 5 không:
- Không nuôi chó mèo mà không tiêm phòng dại.
- Không nuôi chó mèo mà chưa khai báo với chính quyền địa phương.
- Không nuôi chó thả rông.
- Không để chó cắn người.
- Không nuôi chó mèo gây ô nhiễm môi trường.
– Tuyên truyền cho những người có nguy cơ cao dễ bị nhiễm vi-rút dại thực hiện tiêm phòng trước khi bị cắn hoặc liếm.
– Đối với động vật nghi bị bệnh dại hoặc mắc dại: thực hiện biện pháp điều trị dự phòng vacxin, huyết thanh kháng dại theo hướng dẫn của cán bộ y tế.
– Chúng ta cần dự phòng trước khi bị lây nhiễm, tiêm vacxin phòng bệnh cho những người có nguy cơ cao phơi nhiễm với vi-rút dại như: cán bộ thú y, nhân viên phòng thí nghiệm tiếp xúc với virus dại, người làm nghề giết mổ chó, người dân và những người đi du lịch đến các khu vực lưu hành của bệnh dại.
– Chúng ta cần tiêm nhắc lại định kỳ, áp dụng cho những người thường xuyên có nguy cơ tiếp xúc với vi-rút dại và chỉ tiêm nhắc lại một liều khi có xét nghiệm huyết thanh kháng dại dưới mức cho phép.
| Chia sẻ: |  |
 |
 |
Tin tức khác
-
BVXA – NGƯỜI LỚN TUỔI CŨNG BỊ HÓC DỊ VẬT NGUY HIỂM
BVXA – NGƯỜI LỚN TUỔI CŨNG BỊ HÓC DỊ VẬT NGUY HIỂM Trong thời gian qua, Trung tâm Nội soi Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á […]
-
BVXA-VL: HO KÉO DÀI SUỐT HƠN 2 NĂM ĐIỀU TRỊ KHÔNG HẾT, HÓA RA DO MẢNH XƯƠNG BỊ MẮC KẸT TRONG PHỔI
Thời gian gần đây Bệnh viện Xuyên Á Vĩnh Long đã liên tục tiếp nhận điều trị cho rất nhiều ca hóc dị vật. Những tưởng, […]
-
BỆNH TAY CHÂN MIỆNG VÀ NHỮNG ĐIỀU BA MẸ CẦN LƯU Ý
BỆNH TAY CHÂN MIỆNG VÀ NHỮNG ĐIỀU BA MẸ CẦN LƯU Ý Những ngày gần đây, số lượng trẻ đến khám và nhập viện do bệnh […]
-
10 ĐIỀU CẦN LƯU Ý KHI ĂN UỐNG TRONG NGÀY TẾT
10 ĐIỀU CẦN LƯU Ý KHI ĂN UỐNG TRONG NGÀY TẾT Những ngày Tết đang cận kề, ai ai trong chúng ta cũng mong muốn mình […]